salep-akademisi-logo-150×150salep-akademisi-logo-150×150salep-akademisi-logo-150×150salep-akademisi-logo-150×150
  • Ana Sayfa
  • Neler Yapıyoruz
  • Genel Bilgiler
    • Genel Yayılış ve Salep Orkideleri
    • Salebin Biyolojisi
    • Salep Eylem Planı
  • Orkidelerimiz
    • Orkidelerimiz-1
  • Yasal Prosedür
  • S.S.S.
  • Galeri
    • Video Galeri
  • Mağaza
  • İletişim
0
Salep yetiştiriciliği yaygınlaşıyor..
24 Mart 2015

ORMAN BAKANLIĞI TARAFINDAN HAZIRLANAN SALEP EYLEM PLANI

Salep elde edilen orkide türlerinden sürdürülebilir şekilde faydalanılması ve gelecek nesillere bırakılabilmesi büyük önem arz etmektedir.

Ülkemizde her yıl meydana gelen yeni orkide yumruları toplanarak, salep içeceği, drog üretimi ve diğer amaçlar için kullanılmaktadır. Böylece her yıl milyonlarca orkide yumrusu sökülmekte ve bir sonraki yıl meydana gelecek bitki yok edilmektedir. Bu nedenle her yıl biraz daha azalmaktadır.

Salep’ in yok olma tehlikesinin önüne geçmek için;

  • Alan ve ürün envanteri yapılarak koruma planlarının hazırlanması
  • Doğal ortamında çoğaltılması
  • Salep’in doğal ortamından geliştirilmesine yönelik araştırma yapılması
  • Fidanlıklarda yetiştirilecek salep fertlerinin doğal yayılış alanlarına transferi
  • Gen kaynağı maksatlı tohum bahçelerinin oluşturulması
  • Yerel halkın ve kaynak yöneticilerinin eğitimi

Konularında çalışmalar yapılmalıdır.

Hedeflenen Faydalar

Salep Eylem Planı faaliyetleri neticesinde beklenen faydalar ise şunlar olacaktır;

  1. Alan ve ürün envanterine dayalı koruma planları sayesinde; elde edilecek veri, bulgu, gözlem ve deneyimler her türlü bilimsel çalışmaya altlık oluşturacak, alınacak teknik ve idari kararların sağlıklı sonuç vermesini sağlayacaktır.
  2. Doğal ortamında çoğaltılması sayesinde; toplanması yasak olduğu halde izinsiz toplamaya maruz kalan salep ürünü veren orkidelerin yayılış alanları geliştirilerek, bu önemli doğal kaynağın korunmasına katkıda bulunulacaktır.
  3. Araştırma birimlerimizin sahipliğinde üniversitelerle birlikte salep türlerinin kültüre alınması ve doğal ortamında geliştirilmesine dönük çalışmaların yapılması ile, Salep’in tarımsal maksatlı üretimine katkı sağlanacak ve doğal kaynaklara olan baskı azalacaktır.
  4. Fidanlıklarda yetiştirilecek türlerin doğal yayılış alanlarına transferi kapsamında yapılacak çalışmalar, doğada her geçen yıl yayılış alanları daralan orkidelerin yayılış alanlarını genişletecektir.
  5. Salep’in kültüre alınması hususundaki çalışmalar için en önemli tedbir, orkidelerin gen tür ve toplum zenginliğinin korunmasıdır. Gen kaynağı maksatlı tohum bahçelerinin oluşturulması çalışmaları, kültüre dönük çalışmalarda materyal temini açısından altyapı niteliğinde olacaktır.
  6. Yerel halkın ve kaynak yöneticilerinin eğitimi ile; kaynak yöneticileri ile yerel halkın farkındalıkları artırılarak otokontrol sağlanacak, yanlış toplama metotlarının önüne geçilecektir.

Salebin Biyolojisi

Salep bitkisinde çimlenmenin ilkbaharda, yaz mevsiminin ilk günlerinde, ağustos ayında, kışın ilk zamanlarında olduğu belirlenmiştir. Çimlenen tohumdan yumru ve yapraklar uzun yıllar sonra meydana gelir. Ortalama en kısa süre 2-4 yıldır. Yayılış gösterdiği alanlarda genellikle tohumla çoğalmakta olup vejetatif orkide kümelerine de rastlanmaktadır. Tohumları çok küçük olup toz gibi bir yapıya sahiptir. Endosperm bulunmayan tohumlarda embriyolar canlılıklarını çok çabuk kaybetmekte ve doğal ortamda sadece % 5’ten daha azı çimlenebilmektedir.

Çimlendikten sonra ergin bir bitkinin meydana gelebilmesi için 2-16 yıl gibi uzun bir süre beklemek gerekmektedir.
Bitkinin yumruları ise her yıl tek bir yavru yumru meydana getirmekte ve yeni yumru geliştikçe eski yumru gıda kaynağı olarak kullanıldığından buruşarak yok olmaktadır.

Bitki topluluklarının büyük çoğunluğu endo ve ekto mikoriza olmak üzere iki büyük mikoriza grubu tarafından enfekte edilmektedir. Ekto-mikoriza daha çok yüksek yapılı orman ağaçlarının kök yapılarında bulunmaktadır. Bunlar bitkiye besin alımını arttırmanın yanı sıra, bitkinin, tuzlu ve kurak koşullara, ağır metal toksisitesi ve sıcaklık stresine karşı dayanıklılığını da artırmakta, büyümeyi teşvik edici hormonlar salgılamaktadır.

Tohumları çok küçüktür ve besin dokuları olmadığından, yaşayabilmek için bir toprak fungusu ile ortak yaşama girmek zorundadırlar. Dolayısıyla normal bir tohum ekimi ve bitki gelişimi olamamaktadır. Laboratuvar şartlarında fide gelişimi sağlansa da tohumdan gelişen bitkilerin sökülecek hale gelmesi çok uzun zaman almaktadır.

Salebin Ekolojisi

Salep türlerinden elde edilen yumruların, toprağa şaşırtılmasında en uygun zamanın Eylül – Ekim ayları olduğunu belirlenmiştir. Kum, orkide türlerinin dağılımı üzerine etkili bir çevresel değişken olarak belirlenmiştir. Çimlenme için fungal etkinin yanında en uygun sıcaklığın 20-25 °C olduğu tespit edilmiştir. Doğal flora da salep bitkisinin yetiştiği toprakların; genellikle kumlu killi tın, killi tın tekstürlü, kireç miktarının çoğunlukla düşük, genellikle hafif alkali reaksiyonlu, azot yönünden yoksul, bitkiye yarayışlı fosfor yönünden varsıl, değişebilir potasyumu ise yeter ve yüksek düzeyde içerdiği belirlenmiştir.

Salebin Doğal Yayılışı

Dünya üzerinde gerçek çöller dışında deniz seviyesinden başlayarak 5.000 metre yükseltiye kadar orkide türlerine rastlanabilmektedir.

Türkiye de salep türlerinin yetişme ortamları genel hatları ile ormanlık, makilik, çayırlık, zeytinlik ve tarım alanlarıdır. Ağırlıklı olarak koyu gölge olmayan, orman ve maki içi açıklıklarda yayılır, ışık ihtiyacı yüksek değildir. Gölgeyi seven bir bitkidir. Salep orkidelerinin en yaygın bulunduğu bölgeler; Kuzey Anadolu (Kastamonu, Sinop), Güney Anadolu (Muğla, Antalya, Silifke), Güneydoğu Anadolu, (Kahramanmaraş, Gaziantep, Hatay) ve Doğu Anadolu (Elazığ, Van, Muş, Bitlis, )’dur.

Salebi Tehdit Eden Unsurlar

Türkiye’de salep türlerini tehdit eden etmenler hususunda çalışmalar mevcuttur. Salep türlerinin doğada bulunan düşmanlarının başlıcaları; tavşan, domuz, keçi ve koyundur. Fakat belirtilen hayvanların ne kadar salep tükettikleri konusunda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Aynı zamanda salep türlerinin diğer bitkilerle girdikleri hayat mücadelesi sonunda yayılışları daralmaktadır. Birçok salep türü koyu gölge altında gelişemediğinden, orman ve maki içi boşlukların azalması saleplerin yayılışını tehdit etmektedir. Orchidaceae familyasını dünya ölçeğinde tehdit eden etkenler başlıca iki ana guruba ayrılmıştır:

1) Yetişme Ortamlarının Bozulmasına Bağlı Etkenler;

a) Ağaç kesim ve nakliyatı,
b) Tarım ve ağaçlandırma,
c) Yetişme ortamının parçalanması,
d) Kentlerin gelişmesi
e) Madencilik faaliyetleri

2) Toplanmasına Bağlı Etkenler;

a) Süs bitkisi olarak ticareti,
b) Bilinçsiz toplayıcılar ve
c) ilaç, drog vb. yerlerde kullanımını son yıllarda artması

Ülkemizde salep türlerinin korunması kapsamında devletçe oluşturulan hukuksal tedbirler, 1974 yılında salep türlerinin ihracının yasaklanması ile başlamıştır. CITES yani “Nesli Tehlikede Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme” 27 Eylül 1994 tarih ve 4041 sayılı Kanun ile onaylanmış ve 20 Haziran 1996 tarih ve 22672 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır.

Faydalanma ve Ekonomik Değer

Salep ürünü veren orkide türlerinin toplanması ve ticaretine dönük tedbirler kapsamında yapılan hukuki düzenlemeler neticesinde ihracı yasak bir ürün olmuştur. Ancak doğadan toplanmasına dönük yasak algısı sadece ormanlık alanlar için oluşmuştur. Orman rejimi dışındaki alanlardan toplanmasına dönük herhangi bir hukuki hüküm ve yaptırım bulunmamaktadır.

Salep için 1 kg kuru yumru elde etmek için doğadan sökülmesi gereken yumru (bitki) sayısının 1000-4350 adet arasında değiştiği belirlenmiştir. İç tüketime konu edilen salep miktarının 20 ila 45 ton civarında olduğu, bunun içinde 40 ile 180 milyon adet bitkinin toplandığı tahmin edilmektedir.

Salep ’in ekonomisine dair yapılan araştırmalar, salep ticaretinin yoğunlukla yapıldığı yerlerdeki gözlem ve mülakatlara dayalıdır. Resmi istatistiki veri toplanamamaktadır. Salebin ilk toplayıcıları, topladıkları 1 kg yaş ürünü 10-15 TL den tüccara satmaktadırlar. Kuru salebin pazardaki kg fiyatı 200 TL ye kadar çıkmaktadır.

Salep ağırlıkla dondurma, yoğurt, içecek karışımlarında kullanılmaktadır. Tıbbi-aromatik ve kozmetik alanında kullanımı da mevcuttur. Gıda ve eczacılık alanında kullanımı da ürünün önemini artıran diğer kullanım alanlarıdır.

Üretimin ağırlıklı olarak yapıldığı yerler; Ege Bölgesi (%50),Akdeniz Bölgesi (% 15), Karadeniz Bölgesi (%15), İç Anadolu Bölgesi (%10), Doğu Anadolu Bölgesi (%5), Güneydoğu Anadolu Bölgesi (%5) dır.

Yapılacak Çalışmalar

Salep eylem planında ön görülen çalışmalar, faydalanmanın yoğun olduğu ve salep elde edilen orkide türlerinin yoğunlukla yayılışının bulunduğu bölge müdürlüklerimiz dâhilinde yapılacaktır.

a) Alan ve ürün envanteri yapılarak koruma planlarının hazırlanması:

Eylem planı kapsamında program verilen bölge müdürlükleri, salep bitkisinin bulunduğu alanları belirleyerek öncelikle alan envanteri yapacaklardır. Daha sonra alan içerisinde bulunan tür çeşitliliği, yetişme muhiti özellikleri ve toplum yapıları gibi bilgileri de içerecek ürün envanterleri hazırlanacaktır. Envanter çalışması neticesinde elde edilen bulgular ışığında koruma planları yapılacaktır.

b) Salep’in doğal ortamında çoğaltılması:

Salep bitkisinin günümüze kadar yapılan onlarca bilimsel çalışmaya rağmen ekonomik anlamda geniş alanlarda tarımsal faaliyete dönüşebilecek kültürü yapılamamıştır. Ancak bazı salep türlerinin yumru verimini tahrik edecek yöntemlere tabi tutulması neticesinde yumru sayısının arttığı gözlenmiştir. Uygulama imkanı mümkün yöntem ve türler belirlenerek doğal ortamında fert sayısının artırılmasına dönük çalışmalar yapılacaktır.

Yapılan bilimsel çalışmalarda, toprağın besin değerinin gübre kullanımı ile artırılması sonucunda, tohumdan çimlenmelerin arttığı gözlenmiştir. Orkideler bazı besin ihtiyaçlarını mikorizal ilişki kurdukları mantarlardan elde ettiklerinden, bu mantarlar sayesinde alınabilen besin maddeleri ile gübreleme uygulanmalıdır. İki ve daha fazla yumru veren türler tespit edilerek fidanlıklarda yetiştirilmesi sonucunda sökülecek yumruların doğal ortamında ekimi yolu ile alan ve fert sayısının artırılması çalışmaları yapılacaktır. Birden fazla yumru verdiği tespit edilen orkide türlerinin doğal ortamlarındaki fertlerinden alınacak yumruların yine aynı orman alanındaki yerlere transferi uygulamaları yapılırken, mikorizal etki de göz önünde bulundurularak bir miktar toprakta yumru ile birlikte taşınacaktır.

c) Salep’in doğal ortamında geliştirilmesine yönelik araştırma yapılması:

Genel müdürlüğümüz Ormancılık Araştırma Enstitü Müdürlüklerimizin çalışma alanında bulunan başkaca araştırma kuruluşları ve üniversitelerle birlikte salep türlerinin doğal ortamında kültürüne dönük çalışmalar yapılacaktır.

d) Salep fertlerinin fidanlıklarda yetiştirilmesi ve doğal yayılış alanlarına taşınması:

Genel müdürlüğümüz fidanlıklarında vejetatif yöntemlerle yetiştirilecek olan fertler doğal yayılış alanlarına taşınarak yayılış alanlarındaki daralmanın önüne geçilecektir. Bu kapsamda yapılacak çalışmalarda Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nün yürüttüğü “Salep Orkidelerinin Tarla Şartlarında Yetiştirilme Olanakları” çalışmalarının bulgu ve deneyimleri kullanılabilecektir. Doğada birden fazla yumru verme yeteneği olan Serapias vomeracea (Burm.fill.) Brig., Orchis sancta L. türleri besin maddeleri ve organik maddece zengin fide toprağı olarak nitelendirilen ortamlara dikildiklerinde 2-3, hatta bazılarında 5-6 yeni yumru meydana getirdikleri tespit edilmiştir.

Söz konusu türler fidanlıklarda ekim yastıklarına m2 de 60 yumru olacak şekilde ekilmelidir. Damızlık olarak kullanılacak yumruların büyük boy olmalarına dikkat edilecektir. Çimlenmelerin oluşumundan, ekim yastıklardan söküme kadar, yabancı ot kontrolü için kullanılabilecek herbisit Pendimethalin’dir. Yastıklardan söküm için en uygun zaman Nisan sonu Mayıs başıdır. Söküm sonrası elde edilen yumrular adi depo koşullarında saklanabilmektedir. Depolarda herhangi bir işleme tabi tutulmadan saklanan yumruların sahaya transfer ve dikimi için en uygun zaman, Eylül ve Ekim aylarıdır. Eylül ve Ekim aylarına kadar yaz aylarının başında ekim yapılacak sahaların hazırlanarak gübrelenmesi uygun olacaktır. Son yıllarda geliştirilmiş, başarılı doku kültürü yöntemleri kullanılmak suretiyle de salep fertleri elde edilerek, doğal yayılış alanlarına taşınacaktır.

e) Gen kaynağı maksatlı tohum bahçelerinin oluşturulması:

Salep türlerinin neslinin tükenmesinin önüne geçecek her türlü bilimsel çalışmaya materyal temini açısından öncelikle nesli tükenmekte olduğu tespit edilen türlerin bulunduğu ve koruma tedbirlerinin alındığı tohum bahçeleri oluşturulacaktır.

Bu kapsamda yapılacak olan faaliyetler Genel Müdürlüğümüzün Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünün planlama ve koordinasyonunda yapılacaktır.

f) Yerel halkın ve kaynak yöneticilerinin eğitimi:

Salep bitkisinin gelecek nesillere aktarılabilmesinin yolu başta toplayıcıların uyguladıkları yanlış toplama yöntemleri ile insan kaynaklı başkaca tehdit unsurlarının ortadan kaldırılmasından geçmektedir. Bu bağlamda, kaynak yöneticisi ve yerel halk, programlanacak eğitim ve seminerler ile birebir eğitilecektir.

Pay
1

Related posts

20 Mart 2020

Genel Yayılış ve Salep Orkideleri


Read more
6 Mart 2020

Salep Orkidelerinde Üretim(Çoğaltma) Yöntemleri


Read more
24 Mart 2015

Salebin Biyolojisi


Read more

Bir cevap yazın Cevabı iptal et

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

salep-akademisi-logo-150×150

Salep Orkideleri Türkiye'nin Stratejik Öneme sahip ender bitkilerinden biridir. Gelin hep beraber hem doğal ortamında yok olmaya yüz tutmuş Salep Orkidelerini koruyalım, hemde ülke ekonomisine katkı sağlamak amacıyla Salep Orkidelerinin kültürel üretimine destek verelim..

© 2020 Salep Akademisi. Tüm Hakları Saklıdır.
  • Ana Sayfa
  • Mağaza
  • Hesabım
  • İletişim
  • Gizlilik
0